Αρχαία Μέτρα

Ο Ήρων στο έργο Περί Μετρικών και Γεωμετρικά παρουσιάζει μια συνοπτική θεώρηση των αρχαίων ελληνικών μέτρων και διαδικασιών μέτρησης.
Μικρότερο όλων είναι ο δάκτυλος που ονομάζεται και μονάδα. Μερικές φορές και αυτός διαιρείται σε μισό, τρίτο και λοιπά (Ήρων, Γεωμετρικά, 4).
Ακολουθεί ο ορισμός των υπολοίπων μέτρων:

• Παλάμη= 4 δάκτυλοι, λιχάς=8 δάκτυλοι, σπιθαμή=12 δάκτυλοι,
• Πους = 16 δάκτυλοι, πυγών = 20 δάκτυλοι, λιθικός πήχυς = 24 δάκτυλοι,
• Πήχυς = 32 δάκτυλοι, βήμα = 40 δάκτυλοι ή 10 παλάμες,
• Οργυιά = 4 πήχεις ή 24 παλάμες, άκαινα = 10 πόδες, πλαίθρον = 10 άκαινες,
• Στάδιον = 6 πλαίθρα = 100 οργυιές = 600 πόδες = 60 άκαινες = 2400 παλαιστές, = 400 πήχεις = 800 σπιθαμές = 9600 δάκτυλοι

Για μεγάλες αποστάσεις χρησιμοποιούσαν:

• 1 σχοίνος = 4 μίλια = 15 δίαυλοι = 30 στάδια, δίαυλος = 2 στάδια

Για εκτάσεις γης:

• 1 γύης = 1 τετραγωνικό πλέθρον = 100x100 πόδες = 950 τετραγωνικά μέτρα
• 1 αρούρα = 100x100 πήχεις = 2150 τετραγωνικά μέτρα

Μέτρα επιφάνειας:

• Πλάτος επί μήκος πέντε οργυιών = 1 λίτρα.
• Τετραγωνική παλάμη = 16 τετραγωνικοί δάκτυλοι.
• Τετραγωνική σπιθαμή = 144 τετραγωνικοί δάκτυλοι.
• Τετραγωνικός πους = 256 τετραγωνικοί δάκτυλοι.

Μέτρα όγκου:

• Κυβικός πους = 4096 κυβικοί δάκτυλοι.
• Κυβικός πήχυς = 13824 κυβικοί δάκτυλοι.

Στη συνέχεια ο Ήρων επεκτείνει τα μέτρα του σε μέτρα βάρους (σταθμά) και μέτρα χρηματικά που καθορίζουν νομισματική αξία (νομίσματα).

• 1 τάλαντο χρυσού = 60 μναι, 1 μνα = 25 στατήρες, 1 στατήρας = 4 δραχμαί ή ολκαί,
• 1 δραχμή = 6 οβολοί, 1 οβολός = 8 χαλκοί.
• 1 τάλαντο χρυσού είχε βάρος 26.200 γραμμάρια και αξία δεκαπλάσια από το αντίστοιχο τάλαντο ασημιού. Ως μονάδα των συναλλαγών χρησιμοποίησαν τη δραχμή (4,36 γραμμάρια χρυσού).
• Και 1 λίτρα = 12 ουγγιές, 1 ουγγιά = 8 δραχμαί
• 1 δραχμή = 3 γράμματα, 1 γράμμα = 2 οβολοί.

Μονάδα βάρους ήταν το τάλαντο βάρους (36 κιλά), διαφορετικό από το νόμισμα τάλαντο (26,2 Κιλά χρυσού).
Στο εμπόριο οι μονάδες ήταν σταθεροί όγκοι, που μετρούνταν με ίδιου μεγέθους αμφορείς. Αυτοί οι αμφορείς ήταν διαφορετικοί για κάθε προϊόν. Υπήρχαν αμφορείς σιταριού, κρασιού, λαδιού κ.λπ.

• 1 μετρητής (υγρών) = 8 χόες = 16 λίτρες = 48 ξέστες = 30 λίτρα κρασιού = 3 μόδιους = 24 χοίνικες = 38 ξέστες = 30 λίτρα κρασιού

Προκειμένου για κρασί, ο μετρητής είχε χωρητικότητα ίση με : 1 μετρητής κρασιού = 8 χόες x 9 λίτρες x 420 κυβικά εκατοστά = 30,2 λίτρα περίπου. Για το μέλι ο αντίστοιχος μετρητής είχε χωρητικότητα 8 x 15 x 420 = 50,4 λίτρα.
Για τους καρπούς η αντίστοιχη μονάδα όγκου ήταν:

• 1 μέδιμνος σταριού = αττικός = 6 μόδια = 240 λίτρες = 22 Κιλά σταριού σημερινά = πτολεμαϊκός = 9 μόδιοι = 22 κιλά σταριού σημερινά

Από την αρχαϊκή εποχή χρησιμοποιούσαν τις κλασματικές μονάδες της ορθής γωνίας. Επικρατέστερη ήταν το 1/32 ή το 1/64 της ορθής. Αυτές ήταν προϊόντα της υποδιαίρεσης του σκοπευτικού δίσκου των πρώτων διοπτρών, με συνεχείς διχοτομήσεις της ορθής. Το 2ο αιώνα π.Χ., ο Ίππαρχος εισήγαγε τη μοίρα, ίση με το 1/90 της ορθής, η οποία έγινε η παγκόσμια μονάδα.